خبرگزاری مهر، گروه استانها – زهرا بهرامی: فُک خزری یکی از پستانداران کمیاب آبزی دنیا و یگانه پستاندار دریای خزر است که در دهه‌های اخیر به دلیل صید بی‌رویه و به هم خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید جمعیت نیازمند حمایت بین‌المللی است.
حدود هشت سال پیش (۲۰۰۸ میلادی) مرکز درمانی تحقیقاتی فُک خزر «لنی هارت» در جزیره آشوراده راه‌اندازی شد.
با آغاز مهرماه و فرارسیدن فصل صید ماهیان، در روزهای اخیر دو فک خزری در تور صیادان گلستانی اسیر شدند و مراحل درمان آن‌ها آغاز شد.
روز جمعه «آقا شارلی» پس از یک هفته درمان توسط اعضای کلینیک تخصصی در جزیره آشوراده در آب‌های خزر رهاسازی شد. رهاسازی این فک خزری نر بهانه‌ای شد تا با امیر صیاد شیرازی، مسئول مرکز درمانی تحقیقاتی فُک خزر «لنی هارت» در جزیره آشوراده که به‌عنوان حامی یگانه پستاندار خزر، کارش را با مرکز هلندی به‌صورت تخصصی بر روی فُک خزری شروع کرده است، به گفتگو بنشینیم.
این دکترای دام‌پزشکی از تضعیف سیستم ایمنی فک‌های خزری و کم شدن مقاومت این حیوان در برابر بیماری‌ها گفت و اینکه آلودگی دریای خزر بزرگ‌ترین تهدید برای یگانه پستاندار خزر است. او همچنین از عقیم شدن و احتمال شیوع بیماری ویروسی دیستمپر برای این جانوران خبر داد.
*با آغاز فصل صید ظاهراً تعداد فک‌های گیر افتاده در تور صیادان گلستانی افزایش‌یافته؟
بله. طی ۱۰ روز گذشته دو فک خزری یکی در منطقه میان قلعه و دیگری در ایستگاه تولید و تکثیر ماهیان خاویاری گلستان (سمت مرز ترکمنستان در گلستان) در تور صیادان گلستانی گرفتارشده‌اند و عملیات درمانی آن‌ها در حال انجام است.
* گویا یکی از آن‌ها رهاسازی شده است؟
بله روز جمعه «آقا شارلی» که فک دوساله‌ای بود پس از یک دوره درمانی یک‌هفته‌ای و بهبودی کامل رهاسازی شد. چهارشنبه نیز یک فک ماده که زمستان امسال دوساله می‌شود در تور صیادان استان افتاد و هم‌اکنون در حال درمان است.
*در تور صیادان آسیب‌دیده‌اند یا با مشکل دیگری مواجه بوده‌اند؟
نه. بیماری اصلی آن‌ها آلودگی انگلی و پوستی است. در سال‌های اخیر موارد این‌چنینی زیادی داشته‌ایم که باید دوره درمان انگلی را در مرکز پشت سر بگذارند.
خوشبختانه ماهیگیران در فصل صید همکاری خوبی با ما داشته و در زمان‌هایی که این جانور به‌صورت اتفاقی در تور ماهیگیران به دام می‌افتد سریعاً با مجموعه مرکز تماس می‌گیرند.
شاید درگذشته نسبت به این‌گونه بی‌مهری‌هایی شده است اما صیادان گلستانی به‌خوبی ارزش محیط زیستی این‌گونه را درک کرده و با ما تعامل دارند و این امر جای تشکر ویژه دارد.
*این تعامل چگونه به وجود آمده است؟
تور ماهیگیری که فک در آن به دام افتاده باید به‌طور کامل پاره شود و ما تلاش کردیم با پرداخت کمک‌هزینه حدود ۲۰۰ هزارتومانی بخشی از هزینه تور و ایاب و ذهاب و همچنین مژدگانی صیادی که فک خزری در تور آن به دام افتاده تأمین کنیم و با این روش ماهیگیران ترغیب شده و کمکمان می‌کنند.
اما این تعامل به این معنا نیست که در این بحث نیاز به آموزش نداریم بلکه آموزش‌ها نه‌تنها در ایران بلکه در چهار کشور دیگر اطراف خزر در حال انجام است و به امید خدا به‌زودی شعبه دوم این مرکز امداد و نجات و درمانی در روسیه راه‌اندازی می‌شود.
*از ابتدای سال چند فک در تور صیادان گرفتارشده‌اند؟
تاکنون چهار فک گرفتارشده‌اند و خوشبختانه امسال گزارشی نداشته‌ایم که ماهیگیران فکی را کشته باشند و این موفقیت بزرگی است؛ اما شاهد خفه شدن و تلف شدن این پستانداران به دلیل بیماری‌های میکروبی و باکتریایی بوده‌ایم.
*تلفات گروهی و دسته‌جمعی که نبوده؟
خیر. آخرین تلفات دسته‌جمعی فک‌های خزر مربوط به سال ۲۰۰۱ است که بین دو تا سه هزار فک به دلیل بیماری ویروسی قتل‌عام شدند اما هرلحظه احتمال شیوع مجدد بیماری دیستمپر و وقوع تلفات زیاد وجود دارد. بیشتر تلاش ما بر روی کاهش تلفات انسانی کف‌ها متمرکز شد.
*فکر می‌کنید موفق بوده‌اید؟
بله تا حدود بسیار زیادی. در ماه اکتبر (حدود ۲۰ روز دیگر) نشستی با حضور گروه‌های مختلف و محققین در روسیه تشکیل می‌شود و امیدواریم شکار مجاز فک‌های خزری که در روسیه انجام می‌شود، قطع شود.
*شما گفتید مشکل بسیاری از فک‌ها بیماری‌های انگلی است، دلیل اصلی آن چیست؟
آلودگی‌های دریای خزر باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن گونه‌های دریایی تضعیف شود و حیوانات در برابر بیماری‌هایی که قبلاً مقاومت داشتند حساس شده و میزان تلفات بیشتری داشته باشیم. آلودگی مهم‌ترین تهدید برای این‌گونه است تا جایی که قدرت باروری فک‌ها بسیار کم شده و بعضی از ماده‌ها عقیم شده‌اند.
منشاء اصلی این آلودگی‌ها چیست؟ فاضلاب شهری یا صنعتی؟
تنها فاضلاب شهری و خانگی و صنعتی نیست. حتی درحالی‌که استفاده از سموم کشاورزی در دنیا منسوخ‌شده همچنان مصرف آن در کشور ما بالاست. این موضوع می‌تواند تأثیر جدی در تولیدمثل و مسمومیت مزمن و همچنین کاهش ایمنی بدن فک‌ها داشته باشد. در کنار آن فعالیت‌های نفتی و پالایش گاز در منطقه هم تأثیرگذار است. حتی مواد رادیواکتیو نیز در بدن فک‌ها مشاهده‌شده است. وضعیت فعلی دریای خزر نه‌تنها برای فک‌ها بلکه برای انسان‌ها نیز خطرساز است چراکه تحقیقات ما نشان می‌دهد بیماری‌های فک‌ها ناشی از خوردن ماهی‌های آلوده است.
*به نظر می‌رسد تحقیقات شما تنها بر روی فک‌های خزری متمرکز نشده است؟
بله. این کلینیک تخصصی در جزیره آشوراده برای حفاظت ازاین‌گونه جانوری کارهای تحقیقاتی وامداد و نجات و درمانی انجام می‌دهد. ما یافتن منها آلودگی‌های خزر و میزان آن نیز در حال انجام است درواقع تحقیقات بهترین اطلاعات راجع به دریای خزر را در اختیار ما قرار داده است.
*نکته دیگری راجع به فک‌های خزری و فعالیت‌های مرکز درمانی تحقیقاتی فُک خزر «لنی هارت» باقی‌مانده است؟
«لنی هارت» یک مرکز خیریه در هلند است که ۴۸ سال برای حمایت فک کارکرده و در کشورهای ایتالیا، اسپانیا، یونان، کره جنوبی و کانادا برای حفاظت از گونه‌های مختلف فک فعالیت می‌کند.
حدود ۸ سال است که این مرکز تخصصی در آشوراده زیر نظر سازمان حفاظت از محیط‌زیست، شیلات و ماهیان خاویاری و با کمک‌های مردم هلند اداره شده است اما فکر می‌کنم زمان آن رسیده مردم خودمان به فکر باشند، صنایع ایرانی پا پیش بگذارند و ما را در تأمین دارو و هزینه‌های درمان و ... حمایت کنند. درواقع انتظار داریم صنایع در کنار آلودگی‌های محیط زیستی که ایجاد می‌کنند با حمایت‌های مالی برای احیاء محیط‌زیست هزینه کنند. همچنین جا دارد از ماهیگیرانی که به ما کمک کرده‌اند تشکر ویژه‌ای داشته باشم چراکه اگر کمک آن‌ها نبود ما هیچ پیشرفتی به‌ویژه در استان گلستان نداشتیم.
نظر شما